Over draaiautomaten

In een klassieke draai automaat is maar met moeite een draaibank te herkennen. Omdat alles automatisch moet gaan is er in meerdere gereedschaphouders voorzien. Dat is het eerste verschil met de draaibank die we van de technische school kennen. En al die gereedschappen bewegen automatisch in de cyclus waarin één automaten-draai-werkstuk wordt gemaakt.

Dat automatiseren is door de technici in de loop der tijd op totaal verschillende manieren opgelost, en dat komt omdat er verschillende soorten techneuten zijn. Techneuten komen zowel lui als ijverig voor, en er zijn briljante en belabberde techneuten.
Een slechte, luie technicus is niet zo’n probleem, die maakt niets, dus ook geen schade.
Een slechte, ijverige technicus is een ramp, want hij zal de ene na de andere slecht werkende constructie verzinnen. Een ijverige, goed technicus maakt alles (te) mooi en daardoor (te) ingewikkeld. Hij zal zijn constructies goed, en volgens de regels, doorrekenen, waardoor er (precies) voldoende sterkte of snelheid op de kritische plekken voorhanden is. Met als gevolg weinig reserve, en een apparaat wat op wonderbaarlijk vernuftige wijze zijn taak verricht, en een goede kans heeft op een korte levensduur.
Het ideaal is, mijns inziens, een goede, luie technicus. Die zal een oplossing verzinnen die goed werkt, en met minimale inspanning in bedrijf gehouden kan worden.

De bekendste draai automaten komen uit Duitsland. De Duitsers staan bekend als een gezagsgetrouw, ijverig volk, met respect voor orde en regels. En de Duitsers zijn goed in techniek. Het gevolg is dus ook dat Duitse machines haast te mooi zijn om waar te zijn, en daardoor, in mijn beleving, ook vaak kwetsbaar. Er zijn (of beter, er waren ooit) uitzonderingen.

Een goede Duitse technicus, laten we hem Herman noemen, vond de draaiautomaten waar hij bij zijn baas, een gerenommeerd fabrikant van deze machines, aan werkte kennelijk te ingewikkeld. Hij verzon een briljante, eenvoudige, basis constructie. Hiermee wist hij bijna onverwoestbare machines te bouwen. En het mooiste was dat onderdelen in ruime mate uitwisselbaar waren. Daardoor hoefden niet alle hulpstukken per machine en per product apart aangeschaft of gemaakt te worden. Kennelijk vond dit in de ogen van zijn baas geen genade, want Herman is voor zichzelf begonnen.

Het bedrijf van Herman heeft enige decennia bestaan, en is groot en toonaangevend geworden. Helaas is er nooit een goede opvolger gekomen, dus na het verscheiden van Herman werden de machines ingewikkelder, en het marktaandeel kleiner. Uiteindelijk hebben de nazaten van zijn oude baas het bedrijf van Herman een jaar of tien geleden ingelijfd. Als ultieme wraak maken ze nu erg ingewikkelde en onoverzichtelijke machines die de achternaam van Herman dragen.
Simpele, degelijke, Duitse draaiautomaten zijn er niet meer.

De Franse techniek is ook bij vlagen briljant, vooruitstrevend en gezond eigenzinnig. Ik denk hierbij aan André Citroen, die onder andere als eerste voorwielaandrijving toe wist te passen. De Fransen hebben er ook een eigen slag van om machines te bouwen. Dat is de Franse slag, wat helaas niet echt een aanbeveling is.

Betrouwbare draaimachines komen tegenwoordig van ver weg, net als, bijvoorbeeld, auto’s en electronica.

automatendraaiwerk

Ik hoor een aantal lezers al knarsen, automatendraaiwerk, wat is dat ?

Laat ik vooraan beginnen. In bijna alles wat we gebruiken zitten houten, metalen en kunststof onderdelen. Heel veel daarvan zijn , zoals dat heet, rotatie symmetrisch. Dat betekent dat op een gegeven punt over de lengte alle punten op de omtrek even ver van de middellijn afliggen, en dat die middellijn over het hele produkt recht verloopt.

Een eenvoudig asje (zeg maar model bezemsteel) is daar een voorbeeld van, en een zeer fraai bewerkte balpoot onder een tafel of vleugel vaak ook. Balkonspijlen, hekspijlen, noem het allemaal maar op. Aan de balpoot kan ook snijwerk voorkomen, uitstulpingen en inkepingen die niet over de hele omtrek hetzelfde zijn. Dan wordt het een iets ander verhaal.
Ook kunnen de spijlen een spiraalvormige groef hebben. Net als een bout of schroef, maar dan langgerekter, Dan kan het wel weer draaiwerk zijn, want schroeven, moeren en bouten zijn het oer-voorbeeld van draaiwerk.

Al zijn moeren en bouten niet altijd echt rotatie symmetrisch, want ze hebben vaak een zeskante kop. Daar is gewoon zeskant materiaal voor, dus dat is binnen deze omschrijving geen bezwaar. Als we er maar aan denken dat de definitie alleen voor het bewerkte deel geldt.

Draaien is een bewerking, waarbij door een snij-gereedschap (beitel) materiaal weggenomen wordt bij een draaiend werkstuk. Niet alle werkstukken die aan het hierboven gegeven signalement voldoen zijn dus draaiwerkstukken. Het is pas draaiwerk als het op een draaibank gemaakt is.

Als een draaier (dat is de vakman (m/v) die de draaibank bedient) keer op keer veel gelijke draai werkstukken moet maken ontstaat de drang om dit werk te automatiseren. Is het niet bij de draaier, dan is het wel bij zijn baas. De automatische draaibank die daarvoor ontwikkeld is heet een draai automaat. En de verzamelnaam voor de producten die daar vanaf komen is automatendraaiwerk.